İşârî Hadis Şerhleri -1- yazısı için tıklayınız.
Erbaînler
Bu bölümde zikredeceğimiz eserler “Erbaîn” yani kırk hadis şerhleri olacaktır.
-
Şerhu’l-Erbaîn.
Sadreddin el-Konevî’ye (rahimehullah) (v. 673) ait olan bu eser, tasavvufî şerh yapan kırk hadis mecmualarının başında yer almaktadır. Müellif kitabın mukaddimesinde şerh usulünün işârî yönde olacağını şu şekilde ifade etmiştir: “Hadisleri şerh eden bazı ulema, zâhiri manaları izah ederek Arapçaya az bir âşinalığı bulunanların kolay bir şekilde anlayacağı şerhler yapmışlardır ki bunun pek meziyeti yoktur. Asıl önemli olan, hadislerin içinde barındırdığı hikmetli manaları Kur’an ve sünnet ışığında anlamaya çalışmaktır.”[1]
Müellif kendisinin seçtiği hadisleri isnadsız bir şekilde zikrederek peşine كشف أسراره وإيضاح معانيه diye başlık atıp şerh eder.
2. El-Menhecü’l Mübin fi Şerhi’l-Erbain
“İbnu’l-Fâkihâni” ismiyle tanınan Ebu Hafs Ömer el-Lahmî’nin (rahimehullah) (v. 734) bu eseri imam Nevevi’nin kırk hadisine şerhtir. Büyük muhaddis ve fakih İbn Dakik el-İd’in de talebesi olan bu zat hakkında nahiv ilminde kuvvetli marifetinin olduğu söylenmiştir. Bu haysiyetle önümüzdeki eserinde tasavvufî nakillerin yanında lüğavî ve nahvî izahlar da görmekteyiz.
-
Cemal el-Halveti’nin (rahimehullah) (v. 899) Eserleri
Müellifin asıl ismi: Ebu’l-Füyûzât Hamîdüddîn Muhammed b. Mahmud b. Muhammed b. Cemâleddin el-Bekrî el-Aksarâyî dir. Osmanlı zamanında en çok eser yazmış mutasavvıflardan biri olan Cemâl-i Halvetî, Halvetiyye Tarikatının en önemli dört kolundan biri olan Cemaliyye’nin kurucusudur.
Müellifin konumuzla alakalı özel bir isim taşımayan üç eseri vardır. Bunlardan iki tanesi nebevî hadisleri, biri ise kudsî hadisleri şerh eder.
3. Şerhu’l-Erbaîne Hadisen
Kitabın girişinde ifade ettiği üzere müellif, selef ulemaya ittiba etmek için kırk hadis toplayıp bunları tasavvuf meşrebi üzere şerh etmek gayesiyle bu eserini kaleme almıştır. Her hadis-i şerifin akabine “el-Hisse” diyerek hadisten anlaşılması gereken tasavvufî tevilleri ve şerhleri zikreder.
4. Şerhu’l-Erbaîne Hadisen
Bu eser bir önceki eseri ile usul olarak aynıdır. Seçtiği kırk hadis-i şerifi tasavvufi meşrep üzere şerh eder. Tek farkı hadislerin içeriğinde ve hadisleri getirdikten sonra diğer eserinde zikrettiği “el-Hisse” ifadesi yerine “Ma‘nahu/Bu hadisi manası”ifadesini kullanır.
4. Şerhu’l-Erbaîn el-Kudsiyye.
Müellif kitabının mukaddimesinde de ifade ettiği üzere kırk hadis-i kudsî toplayıp bunları tasavvuf meşrebi üzere şerh etmek istemiş ve bu eserini kaleme almıştır.
5. El-Mübinü’l-Muîn li Fehmi’l-Erbaîn
Molla Ali el-Karî’ye (rahimehullah) (v. 1014) ait olan bu eser İmam Nevevi’nin kırk hadisine şerhtir. Müellif kitabın mukaddimesinde ehli tasavvufa ait manalardan bahsedeceğini ifade etmiştir.[2] Buna binaen İmam Kuşeyrî, İmam Sühreverdî ve daha birçok tasavvuf ehlinden nakiller görmekteyiz.
6. Hadis-i Erbain Tercümesi
İsmail Hakkı Bursevî’ye (rahimehullah) (v. 734) ait olan bu eser İmam Nevevi’nin kırk hadisine Osmanlıca kaleme alınan bir şerhtir. Bilindiği üzere müellif tasavvuf alanında ciddi bir derinliğe sahiptir. Bu sebeple eserde tasavvufi izahları yoğun bir şekilde görmekteyiz.
Sadreddin el-Konevî, Şerh’ul- Erbaîn, Naşirun, Baskı: 1, sayfa 17
[2] Molla ali el-Kari, El-Mübin-ül muin li fehmi’l erbain, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Baskı: 1, Beytur,2018, s.74.
