“Allah” İsmi el-Lât’tan mı Gelmektedir?

Soru:

“Allah” ism-i şerifi “el-Lât”tan, sahip olduğu vasıflar da “el-İlah” isimli puttan (!) mı gelmektedir?

Cevap:

Mekkeli müşriklerin taptığı birçok put bulunmaktaydı. Bunların en büyükleri ise Uzza, Menat, Hübel ve Lât idi.[1] Günümüz İslam düşmanlarının iddiası ise “Allah” lafz-i celalinin, müşriklerin taptığı “Lât” putundan geldiği yönündedir.

Hatta sadece ismi değil, vasfı da Mekke’de bulunan “el-İlah” diye bir puttan geliyormuş. Yani Müslümanlar, “el-İlah” ismindeki puta küçük bir düzenleme yaparak “Allah” haline getirmişler. Dolayısıyla İslam’ın temeli putperestlikmiş.

Sosyal medya kullanıcılarının her geçen gün çoğalmasıyla iddiaların kalitesinin düştüğü bir çağda yaşamaktayız. Lakin siyaha beyaz, düşmana dost, uzağa yakın diyecek kadar da safsata yapılacağını tahmin etmezdik. Herhangi bir araştırma yapmaksızın, kulaktan dolma bilgilerle ahkam kesenlerin sayısı maalesef azımsanmayacak seviyeye ulaşmıştır. Üzerinde durduğumuz konu da bunlardan birisidir.

İslam Bâtıla Muhalefeti Emreder

Müşriklerin hemen her sıfatına muhalefet etmeyi amaçlayan İslam’ın,[2] tevhid ile en temel ve en bariz fark olan şirk toplumunun ilahını kopyalamış olmasının aklî bir tarafı olabilir mi?

Putperestliği zirvede yaşayan bir toplumdan, canlıların suretini çizmeyi bile hoş karşılamayacak kadar putperestliğe karşı olan[3] ve ona giden her yolu kapatan İslam, bu meyanda bir şey almış olabilir mi?

Böyle absürt bir iddiada ufacık mantık veya hakikat payı olsaydı zaten dönemin Mekke müşrikleri gururla bunu ilan etmezler miydi?

Peygamberimizin nübüvvetini iptal etmek için ölümü göze alan topluluğun bu meselede sessiz kalmasının aklen izah edilecek bir tarafı olamaz.

“Allah” Lafz-ı Celali

“Allah” lafzının kökenine gelecek olursak bu hususta dil alimlerinin ihtilaf ettiğini görmekteyiz. Fakat buradaki tartışma kelimenin etimolojisi (kökbilim) ile alakalıdır.

Bir kısmı “Allah” lafzının hiçbir kelimeden türemediğini savunurken,[4] bazı dilciler “el-İlah” kelimesinden türediğini söylemişlerdir.[5] Zaten “İlah” kelimesinin Türkçedeki tam karşılığı “Tanrı”dır.

“El-İlah” kelimesinin başındaki “el” takısına Arap gramerinde lâm-ı tarif denir. Bu lam-ı tarif, kelimeye hususilik katar. Yani “kalem” denildiğinde herhangi bir kalem kastedilebilirken, “el-kalem” denildiğinde adı daha önce geçen, özel bir kalemden bahsedilir. İngilizcedeki “the” edatı ile benzer bir işlev görmektedir.

Hal böyle olunca “Allah” ism-i şerifi “el-İlah” tan gelse dahi bunun manası “belirli olan bir yaratıcı” manasına gelir ki bunda da bir beis söz konusu değildir.

Bununla beraber Abdülkâhir el-Bağdâdi (ö. 429 h.) (rahimehullah), “Allah” isminin tüm sıfatlarının manasını kapsayan bir mahiyette olması hasebiyle, herhangi bir kelimeden türemediğini, Cenab-ı Hakk’ın özel ismi olduğunu savunur.[6]

“Allah” İsm-i Şerifi ve Nida Harfi

Ayrıca Arapçada isimler marife ve nekire olmak üzere ikiye ayrılır. Kısaca marife hususilik bildirirken, nekire belirsizlik bildirir. Marife kelimeler, alem (özel isim), lâm-ı tarif almış isimler, ism-i mevsul, zamir ve ism-i işaretlerdir.

“Allah” lafzının “el-İlah” tan gelmediğini savunanların bir diğer delili de Arapçadaki nida harfinin marife kelimelere direk gelememesidir. Mesela, “Ya er-racül” (Ey adam) ifadesi Arapçada kullanılamaz. Onun yerine “Ya eyyüher racül” ifadesi kullanılır. Fakat biz Cenab-ı Hakk’a nida ederken “Ya Allah” diyebilmekteyiz.

Halbuki “Allah” kelimesinin başında lam-ı tarif bulunsaydı bu ifadeyi kullanmamız Arap grameri açısından doğru olmayacaktı. İşte bu da “Allah” ism-i şerifinin “el-İlah”tan türemeyip Kâdir-i Mutlak olan rabbimizin özel ismi olduğunu gösteren başka bir işarettir.

“Allah” ism-i şerifinin el-İlah isminden mi türetildiği veya özel bir isim olduğu meselesi tartışmalıdır ve doğrusunu Allah bilir. Fakat şunu kaçırmamak gerekir ki bizim üzerinde durduğumuz konu ile bunun hiçbir alakası yoktur.

Bu, dediğimiz gibi etimolojik bir tartışmadır. Yoksa gerek Müslüman gerek gayrimüslim hiçbir tarihçi, Arap yarımadasında “el-İlah” diye bir puttan bahsetmemekte, Müslümanların el-İlah isimli puta bakarak inançlarını oluşturduklarını söylememektedir.

“Allah” İsm-i Şerifi ve “el-Lât” Kelimesi

“El-Lât” ile “Allah” arasındaki benzerlik ise tıpkı “yargıç” ile “dalgıç” kelimelerinde olduğu gibidir. Ne mana ne de kök açısından hiçbir alaka yoktur. Sadece kulağa hitap etme açısından ufak bir çağrışım bulunmaktadır.

El-Lât, “levâ” kökünden gelmekte olup manası “dönmek” tir. Etrafında dönülen, erkek suretinde bir put olduğu için ona Lât ismi verilmiştir.[7]

Kelimenin yapısındaki bu ufak benzerlikten yola çıkarak kocaman neticelere varmak ilmî bir davranıştan son derece uzaktır.

Netice

Özetle, Arap yarımadasında el-İlah diye put olduğuna dair bir veri mevcut değildir. “Allah” lafz-ı celali ise el-ilah kökünde türemiş de olabilir, türememiş de olabilir. Her ikisini savunanlar olsa da türemediğini savunanlar çoğunluktadır. Fakat her ne olursa olsun bu, dil bilimi ile alakalı olup günümüzdeki İslam düşmanlarının iddiası ile bir ilgisi yoktur.

Aynı şekilde “Allah” ismi, “el-Lât” ismiyle ne mana ne de kök açısından en küçük bir benzerlik göstermemektedir.

[1] Bunlardan bazılarının isimleri Kur’an’da da yer almaktadır. Bkz. Necm, 29-30.

[2] Sakal bırakma hususunda bile bu muhalefet görülebilir. Zira müşrikler sakal ve bıyığı uzatırken Peygamberimiz, “Müşriklere muhalefet edin! Sakalları uzatın, bıyığınızı kısaltın” (Buhari, Sahih, No: 5892) buyurmuştur.

[3] Buhari, Sahih, No: 3224.

[4] Halil b. Ahmed el-Ferâhidî “Allah” lafzının özel bir isim olduğunu, hiçbir kelimeden türemediğini savunmuşlardır. Bkz. Abdülkadir el-Bagdâdî, el-Esmâ ve’s-Sıfât, Dâru’t-Takvâ, 1/498.

[5] Bu konuda birçok faklı görüş vardır. Bir kısmı “elihe” kökünden, bir kısmı “lâhe yelûhu” dan, bir kısmı da “teellehe” den türediğini savunmuşlardır. Bkz. Abdülkadir el-Bagdâdî, a.g.e, 1/501.

[6] Abdülkadir el-Bagdâdî, a.g.e, 1/498.

[7] Kâdî Beyzâvî, Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl, Dâru İhyai’t-Türâs el-Arabi, 5/159.