Teberrükün Tarifi
Teberrük, lügatte “bereket” kökünden türemiştir. O nimette ve hayırda ziyadeleşme artma ve çoğalma anlamına gelmektedir. Teberrük bolluk, refah ve zenginliği talep etmek anlamındadır.
Teberrük, ıstılahta muvahhid birinin peygamber ve salih kimselerin zatları veya onlardan kalan eşyalar sebebiyle kendilerine nimet gelmesini veya bereketin artmasını talep etmesi demektir.
“Teberrük”ün Cevazının Delilleri
Kur’an Ayetlerinden Deliller
1. Ayet: “Yusuf dedi ki: ‘Şimdi şu gömleğimi götürün ve onu babamın yüzüne sürün de gözleri yeniden açılsın… …Nihâyet müjdeci gelip gömleği Yâkub’un yüzüne sürünce o derhal görmeye başladı.’”[1]
Ayetin teberrükün cevazına delil olma veçhi şu şekildedir: Allah’ın (celle celalühü) nebisi Yakub (aleyhisselam) oğlu Yusuf’un (aleyhisselam) gömleğiyle teberrük etmiştir. Bu teberrükün neticesi hemen hasıl olmuş ve gözleri açılmıştır. Bu gömlek, insanların bakış ve akıllarına göre sıradan bir gömlektir ve diğer gömleklerden hiçbir hususiyetle ayrılmamaktadır. Fakat Allah (celle celalühü) Yusuf’un (aleyhisselam) gömleği olmasından dolayı ona hususi bir tesir vermiştir. Bu, teberrükün caiz olduğuna delalet eden çok açık bir delildir.
2. Ayet: “Peygamberleri devamla şunu söyledi: ‘Tâlût’un hükümdar olduğunun alâmeti, size meleklerin taşıdığı sandığın gelmesidir. O sandığın içinde Rabbinizin size bağışladığı bir gönül huzuru ile Mûsâ ve Hârûn ailesinden kalan şeyler bulunmaktadır. Eğer gerçekten mü’min iseniz bunda sizin için kesin bir delil, bir işaret vardır.’”[2]
Allah (celle celalühü) bu ayette İsrailoğullarına gelen tabutta kendi katından bir sekinet ve Musa (aleyhisselam) ile Harun’un (aleyhisselam) ailesinden kalan eşyalar olduğunu beyan etmektedir. Bu sekinetin tabutta bulunan eşyalardan kaynaklandığı çok açıktır. Peki o tabutta ne vardı?
Allame es-Suyuti (rahimehullah) ed-Dürrü’l-Mensûr isimli kitabında şöyle demektedir: “Vekî’, Said b. Mansur, Abd b. Hamid ve İbn Cerîr’in Ebu Salih’ten bu ayetin tefsiri ile ilgili rivayet ettikleri hadiste şu ifadeler yer almaktadır: ‘Tabutta Musa’nın (aleyhisselam) asası ve kıyafeti, Harun’un (aleyhisselam) asası ve kıyafeti, Tevrat’tan iki levha, kudret helvası ve üzerinde şu ifadelerin yer aldığı ferahlama kelimesini barındıran bir levha mevcuttu: el-Halîm ve el-Kerîm olan Allah’tan başka ilah yoktur. Yedi kat göklerin ve yüce arşın rabbi olan Allah’ı tenzih ederim. Hamd alemlerin rabbi olan Allah’adır.’”[3]
Ayette geçen “es-Sekine” lafzından kastedilen; nefsin bir şeye karşı sükunete erip mutmain olmasıdır.[4]
İmam Ebu Mansur el-Maturidi (rahimehullah) Te’vîlâtü’l-Kur’an isimli tefsirinde şöyle demektedir: “Bu tabut, İsrailoğullarının peygamberlerinin yanında dururdu. Savaş zamanı bu tabutu ordunun önüne koyarak düşmana karşı o tabutla yardım olunmayı umarlardı.”[5] Bu fiil, içinde peygamberlerin mübarek eşyalarını barındıran tabutla teberrük etmekten başka bir şey değildir. Bu teberrükün neticesi de Allah’tan gelen sekinet ve rahmettir.
Hadis ve Rivayetlerden Deliller
Burada bizim için delil teşkil eden hadisleri zikretmeye başlamadan önce şunu belirtelim ki İmam Buhari (rahimehullah) Sahih’inde teberrükle ilgili şu ifadelerden müteşekkil bir başlık koymuştur: “Resulullah’ın zırhı, asası, kılıcı, kadehi ve mührünün zikredildiği; ondan sonra halifelerin bu eşyalardan kullandıklarının zikredildiği ve ashabın teberrük ettiği saçı, ayakkabısı, kabı ve bunun dışındaki şeylerin zikredildiği bab.”[6] Bu başlık bile başlı başına yeterli bir delildir. Ama biz zikretmeye devam edelim.
1. Delil: Resulullah’ın (sallallahu aleyhi ve sellem) İbrahim’e Bereket ile Dua Etmesi
Ebu Musa’dan (radıyallahu anh) rivayet edildiğine göre o şöyle anlattı: “Bir oğlum oldu. Onu Resulullah’a (sallallahu aleyhi ve sellem) getirdim. Ona İbrahim ismini koydu. Ona çiğnediği bir hurma parçasından tattırdı, hayatının bereketli olması için dua etti ve oğlumu bana geri verdi.”[7]
Aynî (rahimehullah) bu hadisin şerhinde tahnikin hikmetini beyan ederken şu ifadeleri kullanır: “Resulullah’ın tahnik yapması, yani hurmayı çiğneyip çocuğa tattırmasındaki hikmet, bu işin çocuğun imanına yarayacak olmasıdır. Çünkü hurma, Resulullah’ın müminin tatlılığına benzettiği bir ağacın meyvesidir. Özellikle muhannik faziletli bir kişi olduğu zaman bu daha da önem kazanmaktadır. Çünkü o faziletli kişinin tükürüğü hurma sayesinde çocuğun midesine ulaşmaktadır. Bilmez misin ki Abdullah b. Zübeyr’e tahnik yaptı da o çok üstün fazilet ve kemalata ulaştı. Aynı şekilde Abdullah b. Ebî Talha da Resulullah’ın mübarek tükürüğünün bereketiyle ilim ve fazilet sahibi bir zat oldu.”[8]
2. Ubeyde’nin (radıyallahu anh); “Bende Resulullah’ın bir saç telinin bulunması, bana dünya ve içindekilerden daha sevimlidir.” Sözü.
İbn Sîrîn’den (rahimehullah) gelen bir rivayette o şöyle der: “Ubeyde’ye dedim ki: ‘bizde Resulullah’ın saçlarından bir parça var. Onu bize Enes verdi.’ Bunun üzerine Ubeyde dedi ki; ‘Bende Resulullah’ın saçından bir parçanın bulunması dünya ve içindekilerden daha sevimlidir.’”[9]
İbn Battal (rahimehullah) bu hadisin şerhinde şöyle demektedir: “el-Mühelleb şöyle dedi: ‘Efendimizin saçından edinmek ve onunla teberrük yapmak caizdir.’”[10]
Aynî (rahimehullah) bu hadisin şerhine şu ifadeleri de eklemiştir: “Bilmez misin ki Halid b. Velid takkesinin içine Resulullah’ın saç tellerinden birini koymuştu, onunla savaşa girer ve onun bereketiyle de yardım olunacağını umardı. Yemame günü onu düşürdü. Onu düşürdüğü için çok üzüldü. Sahabe de onun bu tavrını garipsediler. Bunun üzerine Halid b. Velid şöyle dedi: ‘Ben bu üzüntümü takkemi kaybettiğim için yaşamıyorum, o takkenin müşriklerin eline geçmesinden korktuğum için üzülüyorum. Çünkü onda Resulullah’ın saç teli vardı.’”[11]
Aynî (rahimehullah) bu hadisin şerhinde yine şöyle demektedir: “bu hadiste Resulullah’ın saçı ve diğer eşyalarıyla teberrük etmenin delili vardır. Babam anam ve nefsim ona feda olsun. Ahmed b. Hanbel’in (rahimehullah) naklettiğine göre İbn Sîrîn (rahimehullah) şöyle demiştir: ‘Bu hadisi bana Abîde es-Selmani aktardı ve şöyle dedi: Bende Resulullah’ın bir saç telinin bulunması benim için dünya ve içindekilerden daha sevimlidir.’ Başka birisi de Halid b. Velid hakkında şöyle nakletti: ‘Halid b. Velid’in takkesinin içinde Resulullah’ın saçlarından vardı. Bu yüzden gittiği her yeri fethederdi.’”[12]
Vezir İbn Hübeyre (rahimehullah) bu hadisin şerhinde şöyle demektedir: “Bu hadis ashabın Resulullah ile teberrük yapmaya dair güçlü bir imanları olduğuna delalet etmektedir. Onlardan her biri Resulullah’a ait bir saç teli bulduğunda onunla teberrük yapmaktaydılar.”[13]
[1] Yusuf Suresi: 93-96.
[2] Bakara Suresi: 248.
[3] es-Suyûtî, ed-Dürrü’l-Mensûr, (3/144).
[4] et-Taberî, Câmi’u’l-Beyân, (4/472).
[5] İmam Maturîdî, Te’vîlâtü’l-Kur’ân, (2/141).
[6] Buhari, es-Sahîh, (4/82).
[7] Buhari, es-Sahîh, (5467).
[8] el-Aynî, Umdetü’l-Kârî, (21/84).
[9] Buhari, es-Sahîh, (170).
[10] İbn Battal, Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, (1/264).
[11] el-Aynî, Umdetü’l-Kârî, (3/37).
[12] el-Aynî, Umdetü’l-Kârî, (10/63).
[13] Ebü’l-Muzaffer Hübeyre, el-İfsâh, (5/284).
