بسم الله الرحمن الرحيم
قال علي رضي الله عنه: حَدِّثُوا النَّاسَ بِمَا يَعْرِفُونَ، أَتُحِبُّونَ أَنْ يُكَذَّبَ اللهُ وَرَسُولُهُ
Eserin manası
Hz. Ali (radıyallâhu anh) şöyle buyurmuştur: “İnsanlara anlayacağı şeyleri anlatın, yoksa siz Peygamber (sallallahu teala aleyhi ve sellem)’in yalanlanmasını mı istiyorsunuz?”
Eserin Tahrici
Hz. Ali (radıyallahü anh)’ın bu sözünü İmam Buhârî (rahimehullah) Sahih’inde “Anlaşılamamasından korkulduğu için ilmi, bir toplumdan gizlemek” bâbında rivayet etmiştir.[1]
Eserin Manası
Bu rivayetten anlaşılıyor ki, insanlara akılları ile idrak edemeyecekleri ilmî meseleleri anlatmak doğru değildir. Çünkü bunun neticesi belki de Allah ve Rasûlünün yalanlanması olacaktır. Zira insan, aklının almadığı şeyleri inkâr etmeye meyilli olarak yaratılmıştır. Nitekim Allah (azze ve celle) şöyle buyurmuştur:
بَلْ كَذَّبُوا بِمَا لَمْ يُحِيطُوا بِعِلْمِهِ
“Bilakis onlar bilmedikleri şeyleri yalanladılar.”[2]
Efendimiz (Sallallahü Teala Aleyhi ve Sellem) buyuruyor ki:
«إِنَّ مِنَ الْقَوْلِ عِيَالًا»
“Sözün de ehli vardır.”[3]
Buradan anlaşılıyor ki insan bazı ilmî meseleleri umuma anlatmamalı, muhatap olduğu insanların idrak seviyesine göre konuşacağı şeyleri seçmelidir. Nitekim bu manada İbn Mesud (radıyallâhu anh) şöyle buyurmuştur:
«مَا أَنْتَ بِمُحَدِّثٍ قَوْمًا حَدِيثًا لَا تَبْلُغُهُ عُقُولُهُمْ، إِلَّا كَانَ لِبَعْضِهِمْ فِتْنَةً»
“Bir cemaate, akıllarının almayacağı şeyler söylersen, şüphesiz bu onların bir kısmı için fitne olur.” [4]
Bu manayı açıklar mahiyette İzzüddin b. Abdisselam (rahimehullah) demiştir ki:
لا يجوز إيراد الإشكالات القوية بحضرة العوام، لأنه سبب إلى إضلالهم وتشكيكهم
“Avâm tâifesine anlaşılması müşkil/zor meseleleri anlatmak caiz değildir. Zira bu, onların şüpheye düşmesine ve sapıtmasına sebeptir.”[5]
[1] Buhârî, Sahîh, No: 127.
[2] Yunus, 39.
[3] Ebu Davud, Sünen, No: 5012.
[4] Müslim, Sahih, (1/11).
[5] bkz. Es-Sübkî, el-Eşbâh ve’n-Nezâir, 2/325.
