بسم الله الرحمن الرحيم
Cemâleddin-i Uşşâkî’nin (ö. 1164, kuddise sirruhu) Silsile-i Uşşâkiyye’si (İnceleme)
Bilindiği üzere zâhiri alimlerin, hocalarını ve onlardan okudukları kitapları zikrettikleri sebet, fihrist ve meşihat dediğimiz türde eserleri vardır. İşte bunun tasavvuftaki karşılığı silsilenamelerdir.
Sufilerin, Efendimize (sallallahu aleyhi ve sellem) ulaşan senetlerine silsile, bu senetlere dair yazılan eserlere de Silsilename adı verilmektedir. Manzum veya mensur olarak bu türde birçok eser telif edilmiştir. Muhammed b. Hüseyin Kazvînî’nin (rahimehüllah) Silsilenâme-i Hâcegân-ı Nakşbendiyye’si, İsmail Hakkı Bursevi’nin (rahimehüllah) Silsilenâme-i Celvetiyye’si ve Muhammed b. Ali es-Senûsî’nin es-Selsebîl’i buna örnektir.
İşte bu tür eserlerden biri de burada yayınlayacağımız Cemâleddin-i Uşşâkî’nin (kuddise sirruhu) Silesile-i Uşşâkiyye isimli eseridir.
Müellifin Tanıtımı
Tam adı Ebû Nizâmeddin Mehmed Cemâleddin olup Edirne doğumludur. Salih, âbid ve zahid bir şeyh olan Cemaleddin Efendi, iradet ve hilafet hırkasını Uşşâkî meşayıhından Edirneli Mehmed Hamdi Efendi’den giyip Sezâî, Sünbülî, Şabânî ve Nakşibendî Tarikatlarından da icazet almıştır.[1]
Cemaleddin Efendi, Edirne’de yok olmaya yüz tutmuş olan Uşşâkî Tarikatını tecdîd ve ihya etmiş, tarikatın usul ve rükünlerini yeniden tesis etmiştir. Daha sonra hicri 1155 senesinde İstanbul’a gelip Savaklar Tekkesi diye de bilinen ve bugün Cami olarak kullanılan Eğrikapı’daki Hirâmî Ahmed Paşa zaviyesinde şeyhlik makamına oturmuş ve 1164 senesindeki vefatına kadar 10 sene boyunca burada irşad ile meşgul olmuştur. Kabri bu camiinin haziresinde olup günümüzde de ziyaret edilmektedir.
Uşşâkiyye’nin Cemaleddin Efendi’ye nispet edilen Cemâliyye kolu, Halvetiyye’nin Cemâl-i Halvetî’ye (rahimehüllah) nispet edilen Cemâliyye kolu ile karışmaması için Cemâliyye-i Sâniye diye isimlendirilmiştir. [2] Bu kol daha sonra Cemaleddin Efendi’nin önde gelen halifelerinden Salahî-i Uşşâkî’ye (rahimehüllah) nispet edilen Salahiyye ve Câhidiyye şubelerine ayrılmıştır.[3]
Silsile-i Uşşâkiyye İsimli Eseri
Bu eser, Cemâleddin-i Uşşâkî’nin (kuddise sirruhu) Efendimiz’e (sallallahu aleyhi ve sellem) kadar olan silsilesindeki zatları sıraladığı 91 beyitlik manzum bir eserdir. Mesnevi şeklinde aruzun Mefâ‘îlün/Mefâ‘îlün/Fe‘ûlün (remel) vezni ile yazılan eser, Cemaleddin Efendi’nin divanında zikrettiği silsile bölümüne çok benzemekle beraber ondan farklıdır. [4]
Beyitlerde zikredilen ve Pir-i Sani Yahya-yı Şirvânî’ye ulaşan silsile özetle şöyledir:
Cemâleddin-i Uşşâkî (ö. 1164), Edirneli Mehmed Hamdi Efendi (ö. 1146), Gümülcineli Abdülkerim Efendi, Halil Efendi, Keşanlı Mehmed Efendi, Bolayırlı Âlim Sinan, Gelibolulu Ömer Karîbî, Saruhanlı Memican Efendi (ö. 1009), Hüsameddin-i Uşşâkî (ö. 1001), Ahmed-i Semerkandî, Şeyh Nasûh, Karamanlı Hacı İzzeddin Efendi, Yiğitbaşı Ahmed Şemseddin-i Marmaravî (ö. 910), Alâeddin-i Uşşâkî, Kayserili Taceddin İbrahim Efendi, Bahaeddin-i Erzincânî (ö. 879), Yahya-yı Şirvânî (ö. 870).
Burada yayınlanacak olan eserde geçen şu silsilenin, müellifin Divanında verdiği veya kaynaklarda geçen silsile ile yer yer farklılaştığı görülmektedir. Nitekim Divan’daki silsilede Şeyh Nasûh yerine Ümmî Sinan (ö. 1067), Mehmed Hamdi Efendi ile Abdülkerim Efendi arasında da ziyade olarak Osman Sıdkı Efendi bulunmaktadır. [5]
Nüsha Tavsifi
Eserin dört nüshası tespit edilebilmiştir;
- Hacı Mahmud Efendi Nüshası
Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi Koleksiyonu, nr. 2684, vr. 14a-15b’de kayıtlı nüshadır.
- Osman Ergin Nüshası
İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Atatürk Kütüphanesi, Osman Ergin Yazmaları, nr. 98, vr. 30a-32a’da kayıtlı nüshadır.
- Tahir Ağa Nüshası
Süleymaniye Kütüphanesi, Tahir Ağa Tekkesi Koleksiyonu, nr. 503, vr. 54b-56b’de kayıtlı nüshadır.
- Ali Emiri Nüshası
Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Arabi Koleksiyonu, nr. 4355, vr. 11-12’de kayıtlı nüshadır.
Biz metnin isbatında birinci nüshayı kullanıp iki ve üçüncü nüshalar ile mukabele ettik. Muvaffakiyet Allah’tandır.
Metin
هذا سلسلۀ عشاقیه
تألیف السید محمد جمال الدین العشاقي الأدرنوي [قدس سره][6]
[رمل: مفاعيلن مفاعيلن فعولن]
الهی ساڭا حمدُ و شکر هر دم قیلارِمْ جانُ و دِلْدن آچمیوپ فم
ولکن قدرتم یوقدر ایا حق سڭا حمده گره‌گی گبی مطلق
تماما طوت دیلرم اکسیگم هپ قبول ایت حمد و شکری ایتدیگم هپ
قمو اکسکلنڭ سنسین پناهی یَمِ رحمتله یورسون[7] هر گُناهی
منزه‌سین قمو شکلُ و مثالدن مُبَرَّاسن دخی ظنُّ و خیالدن
قبول ایتمز نظیره ذاتِ پاکڭ سنڭ هیچ کمسه‌دن یوق اصلا بَاکِڭ
نه دیلرسَنْ ایدرسِن دائما سَن قرشمز ایشنه قطعا سنُ و بن
قمو سنسن ایدن خیر ایله شری قمو سنسن ویرن لطفیله قهری
مریدُ و قادرُ و حی‌سین الهِمْ آغ اَیْلَه[8] دو جهانده رُو سیاهم
دخی وِردِ زبانم ایت مُدامی حبیبڭه صلات ایله سلامی
آنڭ ایچون یراتدڭ آدمی سن دخی بو اون سکز بیڭ عالَـمی سن
امام ایتدڭ آنی هر انبیایه دلیل ایتدڭ گروهِ اولیایه
آنڭ آلینه ازواجینه جمله دخی اُمَّتُ و اصحابینه جمله
قموسینه بونڭ ای فردِ یزدان سلام اولسون دَمَادَمْ صدْ هزاران
بولارَكْ حرمتینه یا الهی حبیبڭ عزتینه یا الهی
بڭا گل اَیْلَه بو دمده سَنِ امْدَادْ طریقم سلسله‌سن ایده‌یم یاد
کرمندن بڭا اَیْلَه هدایت عزیزان اسمن آڭَه‌مْ تا نهایت
نیجه آلمش آلنلر اول رسولدن نیجه گلمش گلنلر بو سُبُلدن
بو اسرار بطنه بطن[9] کیمه گلمش امانت اُسِّی‌سِینَه نیجه وارمش
عزیزمدن حبیبی‌نه وارنجه دِیَمْ بربر تمامینه ایرنجه
آنڭچون آڭمشم اهل کمالی
آڭیلَیْدِی بو دردمند جمالی
عزیزم اسمنی اَوَّلْ آڭایم آنی یاد ایتمك اِیله باشلیه‌یم
اَشِکِیدِرْ آنڭ هر دم پناهم سوررم یوزم اولدر سجده‌گاهم
آنڭ همتیدر آغزمده دیلم دَمَادَمْ سویلدیکی قالُ و قیلم
کرمیدر بو بنده هر ظهورات آنڭ لطفیدر اولان دلده حالات
آنڭ احسانی چوقدر بو قولنه و لکن گیده‌مدم بن یولنه
ایشت امدی دیَمْ کیمدر بن آنی ولی آنڭ بیلَنْ قدرینی قانی[10]
آنڭ اسم شریفیدر محمد آنڭ گوڭلنده‌در مایۀ احمد
آڭا بغدادی وُ هَمْ حمدی دینور یوری طورمه یوزینی پاینه سور
آنڭده شیخی پیر عبد الکریمدر که وصف اولمز کمالاتی عظیمدر
آنڭده شیخی خلیل اولدی پیری گمورجینه‌لیدر نادر ظهوری[11]
آنڭده شیخ مَحمد اولدی پیری ولیلر ایچره هیچ یوقدر[12] نظیری
آنڭده مرشدی عالم سناندر طولودر توحید عرفانه[13] کاندر
آنڭده مرشدی بیل شیخ عمردر گلیبولی ایچنده معتبردر
مَمِی جاندر آنڭده شیخ و پیری رسولڭ آلیدر بیل اول امیری
آنڭ شیخی حسام الدین افندی ایرشدردی او حقه نیجه مردی
اودر پیرِ سَرِ عُشَّاقِیَانُ اولْ اودر بیلْ رَهْنمایِ عارفانُ اولْ
بخارادندر آنڭ بیل ظهوری ایرشمشدر تا فوق العرشه نوری[14]
آنڭ شیخی سمرقندی پیر احمد صحیح الآلدر اول اولاد محمد
عزیزی شیخی آنڭ شیخ نَصُوحدر ایکی عالم آڭا تندر او روحدر[15]
آنڭ[16] شیخی قره‌مانیدر ای یار که حاجی صاروخانیدر او دلدار
آنڭده شیخی شیخ احمد برادر یگیت‌باشی و شمس الدیندر اول ار
آنڭ مرمره‌در مسقط رأسی کتاب دلدن آلمشدر او درسی[17]
آنڭ شیخی علاء الدین اولوپدر کمالی شهر عشاقه طولوپدر
آنڭده شیخی تاج الدین افندی ایدردی اهل حال آڭه پسندی
آنڭده شیخیدر بیل پیر منلا که ارزنجانیدر اول مرد دانا
آنڭده شیخی سید یحیی اولدی قمو عالملره ارشادی طولدی
بو قومڭ سیدیدر بیل او سلطان توطن ایتدیگی یر شهر شروان
آنڭده شیخی صدر الدین خیامی حق ایله قائم ایدی اول مُدامی
آنڭده شیخی عز الدین اولوپدر آچوپ جان گوزین حقْ‌بِین اولوپدر
آنڭده شیخ ارشادی مِرَامْدر محمدله اخیله اسم نامدر[18]
آنڭده شیخی بیلگل شیخ عمردر رئیسِ خلوتیه گرچك اردر[19]
آنڭده شیخی[20] گیلانی محمد اخیدر آنده‌در بیل سر احمد
آنڭده شیخی ابراهیمِ زاهد که گیلانیدر اول نورانی عابد
آنڭ سید جمال الدین محمد اولوپدر مرشدی اول آل احمد
آنڭ شیخی شهاب الدین محمد او کنز معرفت ذات ممجد
آنڭده شیخی[21] رکن الدین نجاشی طوتوپدر نام و شانی طاغ و طاشی
آنڭده شیخی قطب الدین برادر که شهر ابهریدندر بیل اول ار
آنڭ شیخی ضیاء الدین دینلدی که عبد القاهر اولدر سهروردی
آنڭ شیخی وجیه الدین قاضی هر ایشندن خدا اولمشدی راضی
آنڭ شیخی محمد بکریدر بیل او غوث اعظم اولمشدر نیجه ییل
آنڭ شیخی محمد اسمِ پاکی که دِینُورْدَنْدر آنڭ جسمِ پاکی
آنڭده شیخیدر دینورِ ممشاد یوزندن نیجه‌لر اولمشدی ارشاد
آنڭده شیخ ارشادی جنیددر او سلطانِ سَرَ افْرَازْ اَهْلِ دَرْدْدِرْ
ابو القاسمِ بغدادیدر اول ار طریقڭ جمله‌سنه اولدی رهبر
آنڭده شیخ ارشادی سَرِیدر سقطیدر حقڭ گرچك اریدر
آنڭده شیخ ارشادیده معروف کمال ذاتی اولمز دِلْلَـه موصوف
آنڭده شیخیدر داودِ طائی اول ایتدی نیجه بیڭ درده دوائی
او ار کیم شیخْ حبیبِ العجمیدر آنڭ بیل او شیخِ همدمیدر[22]
آنڭ[23] شیخی حسنِ بصریدر بیل بو قومڭ جمله‌سنڭ پیریدر بیل
آنڭده شیخ ارشادی عَلِیدر رسولڭ مَحْرَمِ سِرِّی وَلِیدر
سخاوتکانیدر اول شِیرِ یزدان مروت معدنیدر بیل او سلطان
علم شهرِ رسولْ اولدر قپوسی گیرَنْ آندن گیرر آڭه قموسی
آنڭده شیخ ارشادی محمد حمید و حامد و محمود و احمد
آنی بیل رحمةً للعالمیندر دخی هم اول شفیعُ الـمُذْنِبِینْدر
جهانڭ فخری ختمُ الـمُرْسَلِیندر او برهانِ وَلِيُّ الأَکْمَلِینْدِرْ
نبوت تحتنه اولدر شهنشاه ولایت بُرْجِنَه بیل اولدرر ماه
اودر ذاتْ بَابِنِی آچَنْ مُقَدَّمْ گلنلر آندن اَوَّلْ اچمدی هم
آنڭچون هپ نبیلر ایستدیلر که آنڭ امتی اولسَقْ دیدیلر
نه قَادِرْدِرْ آنڭ وصفنه انسان آنڭ وصَّافیدر هر دمده رحمان
آنڭ لطفی بنم اولدی رفیقم آنڭله آڭدم عشاقی طریقم
نیازه گلمشم سندن الهی که سنسن پادشاهلر پادشاهی
قپوڭه گلدی چون بو یوزی قاره عفو قیل جرمینی یانمیه ناره
یولوڭه گتمگه یوق بنده طاقت کَرَمِڭْلَه بڭا ایله دلالت
یَرِنْمَیِمْ کمالْ اهلینه باقوپ یاڭِلْمَیِمْ بو یول ایچنده شاشوپ
ایده پاكْ طشره‌می نورِ شریعت درونم قَاپْلِیَه[24] سِرِّ حقیقت
بنی بِرْ دم آیِرْمَه ایزلرندن حقیقت کانی اول گرچکلرندن
الهی انبیا وُ اولیانڭ دخی هم اتقیا وُ اصفیانڭ
خصوصا اُول محمد مصطفانڭ دخی هم چارِ یارِ باصفانڭ
بولارَكْ جمله‌سینڭ حرمتینه
جمالی مظهر اوله رحمتینه
Edirneli Seyyid Cemaleddin-i Uşşâkî’nin Telif Ettiği Uşşâkî Silsilesidir
[Remel: Mefâ‘îlün/Mefâ‘îlün/Fe‘ûlün]
İlâhî sana hamd u şükr her dem Kılarım cân u dilden açmayup fem
Velakin kudretim yokdur eyâ Hak Sana hamde gereği gibi mutlak
Tamama dut dilerim eksiğim hep Kabûl et hamd u şükri ettiğim hep
Kamu eksiklinin sensin penâhı[25] Yem-i[26] rahmetle yursun her günâhı
Münezzehsin kamu şekl u misalden Müberrâsın dahi zann u hayalden
Kabûl etmez nazire zât-ı pâkın Senin hiç kimseden yok asla bâkın[27]
Ne dilersen idersin daima sen Karışmaz işine kat‘â sen u ben
Kamu sensin iden hayr ile şerri Kamu sensin viren lutf ile kahri
Mürid u kâdir u haysın ilâhım Ak eyle dû-cihanda rû-siyâhım
Dahi vird-i zebânım it müdâmî Habibine salat ile selâmi
Ânın içün yaratdın âdemi sen Dahi bu on sekiz bin âlemi sen
İmam itdin ânı her enbiyaya Delil itdin gürûh-ı evliyaya
Ânın âline ezvâcına cümle Dahi ümmet u ashâbına cümle
Kamusına bunun ey Ferd-i Yezdân Selam olsun dem-â-dem sad hezâran
Bularak hürmetine ya İlâhî Habibin izzetine ya İlâhî
Bana gel eyle bu demde sen imdâd Tarikim silsilesin ideyim yâd
Kereminden bana eyle hidâyet Azizân ismin anam ta nihayet
Nice almış alanlar ol rasûlden Nice gelmiş gelenler bu sübülden
Bu esrar batna batnen kime gelmiş Emanet üssisine nice varmış
Azizimden habibine varınca Diyem birbir tamamına irince
Ânınçün anmışım ehl-i kemali
Anılaydı bu derd-mend-i[28] Cemâlî
Azizim ismini evvel anayım Ânı yad itmek ile başlayayım
Eşiğidir anın her dem penâhım Sürerim yüzüm oldur secde-gâhım
Ânın himmetidir ağzımda dilim Dem-â-dem söylediği kâl u kîlim
Keremidir bu bende her zuhurât Ânın lütfidir olan dilde hâlât
Ânın ihsanı çokdur bu kuluna Velakin gidemedim ben yoluna
İşit imdi diyem kimdir ben ânı Veli ânın bilen kadrini kânı
Ânın ism-i şerîfidir Muhammed Ânın gönlündedir mâye-i Ahmed
Âna Bağdâdî vu hem Hamdi denür Yüri durma yüzini pâyına sür
Ânın da şeyhi Pir Abdülkerim’dir Ki vasfolmaz kemâlâtı azîmdir
Ânın da şeyhi Halil oldu piri Gümürcinelidir nadir zuhuri
Ânın da şeyhi Mehmed oldu piri Veliler içre hiç yokdur nazîri
Ânın da mürşidi âlim Sinan’dır Dolûdur tevhid irfânâ kândır
Ânın da mürşidi bil Şeyh Ömer’dir Gelibolu içinde muteberdir
Memi Candır anında şeyh u piri Rasûlun âlidir bil ol emiri
Ânın şeyhi Hüsameddin Efendi İrişdirdi o Hakka nice merdi
Odur pir-i ser-i Uşşâkiyân ol Odur bil rehnümâ-yı ârifân ol
Buhara’dandır anın bil zuhuri İrişmişdir ta fevka’l-arşe nuri
Ânın şeyhi Semerkandî Pir Ahmed Sahihu’l-âldir ol Evlâd Muhammed
Azizi şeyhi anın Şeyh Nasûhdur İki âlem ana tendir o ruhdur
Ânın şeyhi Karamânîdir ey yar Ki Hacı Saruhanîdir o dildar
Ânın da şeyhi Şeyh Ahmed birader Yiğitbaşı vu Şemseddindir ol er
Ânın Marmara’da meskat-ı ra’si Kitab-ı dilden almışdır o dersi
Ânın şeyhi Alaeddin olupdur Kemali şehr-i Uşşak’a dolupdur
Ânın da şeyhi Taceddin Efendi İderdi ehl-i hal ana pesendi[29]
Ânın da şeyhidir bil pir-i molla Ki Erzincanîdir ol merd-i dânâ[30]
Ânın da şeyhi Seyyid Yahya oldu Kamu âlemlere irşadı doldu
Bu kavmin seyyididir bil ol sultan Tevattun itdiği[31] yer şehr-i Şirvan
Ânın da şeyhi Sadreddin Hiyâmî Hak ile kâim idi ol müdâmî
Ânın da şeyhi İzzeddin olupdur Açup can gözün hak-bîn[32] olupdur
Ânın da şeyh-i irşadı Mirâmdır Muhammedle Ahîle ism-i namdır
Ânın da şeyhi bilgil Şeyh Ömerdir Reis-i Halvetiyye gerçek erdir
Ânın da şeyhi Geylânî Muhammed Ahîdir andadır bil sırr-ı Ahmed
Ânın da şeyhi İbrahim-i Zâhid Ki Geylânîdir ol nûrânî âbid
Ânın Seyyid Cemaleddin Muhammed Olupdur mürşidi ol âl-ı Ahmed
Ânın şeyhi Şihabeddin Muhammed O kenz-i marifet zat-ı mümecced
Ânın da şeyhi Kutbeddin birader Ki şehr-i Ebherîdendir bil ol er
Ânın şeyhi Ziyaeddin denildi Ki Abdülkâhir oldur Sühreverdî
Ânın şeyhi Vecîhüddin-i Kâdı Her işinden Hüdâ olmuşdı râdı
Ânın şeyhi Muhammed Bekrîdir bil O gavs-i A‘zam olmuşdır nice yıl
Ânın şeyhi Muhammed ism-i pâkı Ki Dînûrdendir ânın cism-i pâkı
Ânın da şeyhidir Dinûr-i Mimşâd Yüzünden niceler olmuşdı irşad
Ânın da şeyh-i irşadı Cüneyddir O sultan-ı ser efrâz[33] ehl-i derddir
Ebu’l-Kâsım-ı Bağdâdîdir ol er Tarîkin cümlesine oldu rehber
Ânın da şeyh-i irşâdı Serî’dir Sakatî’dir hakkın gerçek eridir
Ânın da şeyh-i irşâdı da Marûf Kemâl-ı zâtı olmaz dille mevsuf
Ânın da şeyhidir Davûd-i Tâî Ol itdi nice bin derde devâi
O er kim şeyh Habîbi’l-Acemî’dir Ânın bil o şeyh-i hemdemidir
Ânın şeyhi Hasan-ı Basrî’dir bil Bu kavmin cümlesinin piridir bil
Ânın da şeyh-i irşâdı Ali’dir Rasulün mahrem-i sırrı velidir
Sehavet-kânıdır ol şîr-i[34] yezdan Mürüvvet madenidir bil o sultan
İlm şehr-i rasûl oldur kapusi Giren andan girer ana kamusi
Ânın da şeyh-i irşadı Muhammed Hamîd u Hâmid u Mahmûd u Ahmed
Ânı bil rahmeten li’l-âlemindir Dahi hem ol şefî‘u’l-müznibîndir
Cihanın fahrı hatmü’l-mürselindir O burhan-ı veliyyü’l-ekmelindir
Nübüvvet tahtına oldur şehinşah Velayet burcuna bil oldurur mâh
Odur zat bâbını açan mukaddem Gelenler andan evvel açmadı hem
Ânınçün hep nebîler istediler Ki anın ümmeti olsak dediler
Ne kâdirdir anın vasfına insan Ânın vassâfıdır her demde Rahman
Ânın lutfi benim oldu refikim Ânınla andım Uşşâkî tarikim
Niyaza gelmişim senden İlâhî Ki sensin pâdişahların pâdişâhı
Kapuna geldi çün bu yüzi kara Afv kıl cürmini yanmaya nâra
Yoluna gitmeğe yok bende takat Kereminle bana eyle delalet
Yerinmeyim kemal ehline bakup Yanılmayım bu yol içinde şaşup
İde pak taşramı nur-i şeriat Derunum kaplıya sırr-ı hakikat
Beni bir dem ayırma izlerinden Hakikat kânı ol gerçeklerinden
İlâhî Enbiya vu evliyanın Dahi hem etkiyâ vu esfiyânın
Hususa ol Muhammed Mustafa’nın Dahi hem çâr-ı yâr-ı bâ-safânın
Bularak cümlesinin hürmetine
Cemâlî mazhar ola rahmetine
Yazının tüm hakları İsmailağa Telif ve Araştırma Merkezi’nce mahfuzdur.
[1] Bkz. Harîrîzâde, Tibyân, Süleymaniye Kütüphanesi, İbrahim Efendi Koleksiyonu, nr. 430, I/254b,255a.
[2] Bkz. Sadık Vicdânî, Tûmar, Evkaf-ı İslamiyye Matbaası, 1341, İstanbul, s. 107.
[3] Bkz. Hüseyin Vassaf, Sefîne, Haz. Mehmet Akkuş, Ali Yılmaz, Baskı: 3, İstanbul, 2015, IV/403-410.
[4] Bkz. Cemaleddin-i Uşşaki, Dîvân, Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi Koleksiyonu, nr. 3235, vr. 67a.
[5] Bkz. Cemaleddin-i Uşşâkî, a.g.e, vr. 67b.
[6] (1) و (3) نسخه‌سنده ساقطدر.
[7] (2) نسخه‌سنده (یوسون).
[8] (2) نسخه‌سنه (ایلر).
[9] (2) نسخه‌سنده (بطن بطن).
[10] (3) نسخه‌سنده صوڭ ایکی بیت بر ترتیب معکوس مثبتدر.
[11] بو بیت (1) و (3) نسخه‌لرنده ساقطدر.
[12] (1) نسخه‌سنده: (یوقدر هیچ).
[13] (3) نسخه‌سنده (عرفان).
[14] بو بیت (1) و (3) نسخه‌لرنده ساقطدر.
[15] (2) نسخه‌سنده بو بیت یرینه شو بیت مکتوبدر:
آنڭده شیخی شیخ امی سناندر قمو علمی او دلدن اوقویاندر
[16] (1) نسخه‌سنده (آنڭده).
[17] بو بیت (1) و (3) نسخه‌لرنده ساقطدر.
[18] (1) نسخه‌سنده: (تامدر).
[19] بو بیت (1) و (3) نسخه‌لرنده ساقطدر.
[20] (1) نسخه‌سنده: (آنڭ شیخیده).
[21] (1) نسخه‌سنده: (آنڭ شیخیده).
[22] بو بیت (1) و (3) نسخه‌لرنده ساقطدر.
[23] (1) نسخه‌سنده: (آنڭده).
[24] (2) نسخه‌سنده: (قبلیه).
[25] Penâh: Sığınma, sığınılacak yer.
[26] Yemm: Derya, deniz.
[27] Bâk: Korku.
[28] Derd-mend: Dert sahibi, tasalı.
[29] Pesend: Övgü, methiye.
[30] Merd-i Dânâ: Âlim zat.
[31] Tevattun etmek: Vatan edinmek.
[32] Hak-bîn: Hakk’ı gören.
[33] Ser-efrâz: Akranlarından üstün olan.
[34] Şîr: Aslan.
