Mansûr et-Tablâvî’nin (ö. 1014) Sıyânetü’l-Akâid İsimli Nesefî Akâidi Manzûmesi (İnceleme-Metin) -1-

Müellifin Kısa Terceme-i Hali[1]

Tam adı Ebû Sa‘d Zeynüddîn Mansûr b. Ebi’n-Nasr et-Tablâvî olup Kahire’de doğmuş ve orada vefat etmiştir. Aslı Mısır’ın el-Menûfiyye şehrinin Tablûhe isimli köyüne dayandığı için et-Tablâvî nisbeti ile anılır. İbn Kâsım el-Abbâdî ve Şemsüddîn er-Ramlî başta olmak üzere birçok alimden ders alan müellif, aklî ve naklî ilimlerde behre sahibi olup döneminin gözde Şâfî‘î alimlerindendir. Sarf, Nahiv, Tefsir, Fıkıh ve Kelam gibi birçok ilimde manzum ve mensur eserler telif eden müellifin bir eseri de burada yayınlayacağımız Sıyânetü’l-Akâid isimli eseridir.

Sıyânetü’l-Akâid İsimli Eser

Eserin Mahiyeti ve Telif Tarihi

155 beyitlik bir manzume olan eser, Recez bahrindendir. Eserin sonunda 990 senesinin Zilhicce ayının tamamında (27.12.1582-24.01.1583) yazıldığı ifade edilmektedir.

Eserin Muhtevası

Sıyânetü’l-Akâid isimli eser, Akâid-i Nesefî’nin nazmı olduğu için içeriği onun içeriği ile tabii olarak aynıdır. Metin kısmında görüleceği üzere nüshalarda bulunan ve muhtemelen müellif tarafından koyulan başlıklar şöyledir:

Müellifin mukaddimesi, eşyanın hakikati, ilim sebepleri, âlemin hadis olması ve Allah’ın sıfatları, ru’yetullah meselesi, kulların fiilleri, istitaat meselesi (zımnında ecel, rızık, aslah), sem‘iyyat meseleleri (kabir azabı ve nimeti, kabir suali, diriliş, sorgu, mizan, sırat, amel defteri, havuz, cennet ve cehennemin şu an mevcudiyeti ve kendilerinin ve ashabının ebedi olduğu, büyük günahın insanı imandan çıkarmayacağı ve küfre sokmayacağı, Allah’ın şirki affetmeyeceği, onun dışındaki dilediği günahı affedeceği, bir günahı helal görmenin küfür olduğu), şefaat meselesi,  iman meseleleri (imanın tarifi, artıp eksilmediği, amellerin ona dahil olduğu, iman-islam ilişkisi, imanda istisna meselesi, müvafat meselesi), nübüvvet meseleleri, melekler, kitaplar, miraç, keramet, sahabenin fazilet ve hilafet tertibi, imamet, günahkarların arkasında namaz kılmak ve onların cenaze namazını kılmak, mestlere mesh, bir velinin hiçbir zaman bir peygamberin mertebesine ulaşamayacağı, tevil meselesi, ölüler için dua edip sadaka vermek, haramı helal saymak ve azaptan emin olmak gibi muhtelif konular, kıyamet alametleri, müçtehidin hata etmesi meselesi, melek-beşer üstünlüğü konusu, hatime.

Manzumenin ezberlenmesi daha kolay olduğu için eseri nazmeden müellif et-Tablâvî (rahimehullah), mukaddimede gerekli gördüğü şeyleri eklediğini, gereksiz gördüklerini de çıkarttığını ifade eder. Nitekim birkaç yerde nâzımın “ben derim ki” diyerek ekleme yaptığı görülür.

Nüsha Tavsifi

Eserin 8 nüshası tespit edilmiştir.

• Diyarbakır Nüshası (د)

Diyarbakır İl Halk Kütüphanesi nr. 716, vr. 72b-77b’de kayıtlı olup 19 Şevval 999 Çarşamba günü müellif tarafından yazılan veya ondan menkul nüshadır.

• Ankara Nüshası (ن)

06 Mil Yz A nr. 1218 vr. 5b-13b’de kayıtlı nüshadır. Müstensih ve istinsah tarihine dair kayıt yoktur.

• Fazıl Ahmed Paşa Nüshası (ف)

Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi nr. 1593 vr. 124b-129b’de kayıtlı nüshadır. 15 Rabiulâhir 1038 senesinde istinsah edilmiştir.

• Reisülküttap Nüshası (ر)

Süleymaniye Kütüphanesi, Reisülküttap Koleksiyonu, nr. 1171 vr. 21a-23b’de kayıtlı nüshadır. Müstensih ve istinsah tarihine dair bilgi yoktur.

• İstanbul Üniversitesi Nüshası

İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Arapça Yazmalar, nr. 3320, vr. 9a-10b’de kayıtlı, 1138 senesinde istinsah edilmiş ilk yarısı eksik bir nüshadır.

• Zahiriye Nüshası

Zahiriye Kütüphanesi, nr. 17000 vr. 91-93’te kayıtlı nüshadır.

• Mısır Nüshası

Darü’l-Kütüb ve’l-Vesâiki’l-Kavmiyye Kütüphanesi, Talat Mecmuaları, nr. 969’da kayıtlı nüshadır.  Aynı kütüphanenin Tevhid bölümü nr. 803’te bir nüshası daha vardır.

Biz metnin tahkikinde ilk üç nüshayı mukabele ettik. Muvaffakiyet Allah’tandır.

[1]  Terceme-i hali için bkz. Ziriklî, el-A‘lâm, Dâru’l-İlm, Baskı: 15, 2002; Zebîdî, Tâcu’l-Arûs, (t-b-l).